Ik was verbaasd toen ik in deze Week van Alfabetisering in het Algemeen Dagblad las dat zo’n 2,5 miljoen mensen in Nederland ongeletterd zijn. Daarmee wordt bedoeld dat deze mensen lezen, schrijven en/of rekenen onder het minimale niveau. Dat niveau is vastgesteld op VMBO-eind of MBO 2-3. Dit verontrustend hoge cijfer is de uitkomst van een Europees onderzoek, dat is uitgevoerd door de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling). In het artikel liet het AD verschillende mensen aan het woord die te maken hebben gehad met de gevolgen van onvoldoende taal- en/of rekenonderwijs. Het kwam erop neer dat het bijna onmogelijk is om in onze samenleving te functioneren als je ongeletterd bent.
Veel meer dan 2,5 miljoen
Ook als je niet tot de groep ongeletterden behoort, valt het bij lange na niet mee om alle informatie te volgen en te begrijpen. Behalve dat het veel te veel is wat er wordt aangeboden, is het regelmatig niet afgestemd op de doelgroep. Om het dagelijks nieuws te volgen, heb je nog keuze. Kort en bondig via nieuwsuitzendingen en apps. Iets uitgebreider via de kranten en nog meer verdieping via andere bladen en verschillende actualiteitenprogramma’s. Maar zodra je te maken krijgt met wet- en regelgeving of zaken met een financiële achtergrond, ben je het haasje. Deze organisaties graven zich het liefst in met oeverloze teksten vol onnavolgbare zinnen, doorspekt met jargon (vaktaal). Teksten die, al zou je ze kunnen lezen en begrijpen, meteen zoveel weerstand oproepen, dat je er niet eens aan begint. Als je alle mensen mee zou tellen die regelmatig afhaken in communicatie over zaken die wel relevant voor ze zijn, dan is het resultaat veel meer dan 2,5 miljoen.
Doelgroep en boodschap
Als tekstschrijver en communicatieadviseur kan ik zelf niet zoveel doen aan het probleem van ongeletterdheid. Wel kan ik in de Week van Alfabetisering een pleidooi houden voor klare taal. Ik help dagelijks bedrijven en instellingen om beter met hun doelgroepen te communiceren. Het advies houdt onder mee dit in: zorg voor een heldere boodschap en breng die in duidelijke taal, afgestemd op je doelgroep. Het is echt niet zo ingewikkeld en ook niet hetzelfde als ‘Jip en Janneke taal’. Schrap zoveel mogelijk de woorden die niet noodzakelijk zijn (zorg er wel voor dat de tekst aantrekkelijk blijft om te lezen). Vervang alle moeilijke, lange of complexe woorden door eenvoudige, korte en begrijpelijke synoniemen. En laat je tekst eens lezen door iemand die deel uitmaakt van de groep waarvoor de tekst is bedoeld. En dan nog een keer door iemand anders van diezelfde doelgroep. Je zult zien dat je waardevolle reacties krijgt (hier had ik ook feedback kunnen schrijven, maar waarom moeilijk doen?). Doe er je voordeel mee!